Sự kiện đầu tiên tại Việt Nam về tiếp cận liên thế hệ trong thích ứng với biến đổi khí hậu

Sáng ngày 4/10/2024, Tổ chức HelpAge International tại Việt Nam (HAI) phối hợp với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức tọa đàm với chủ đề “Thúc đẩy cách tiếp cận liên thế hệ trong thích ứng với biến đổi khí hậu và già hóa dân số nhanh ở Việt Nam”.

Sự kiện có sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, đại diện các ban ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội và cộng đồng để thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp cho vấn đề thích ứng với biến đổi khí hậu trong bối cảnh già hóa nhanh tại Việt Nam.

Việt Nam đứng trước hai vấn đề nóng nhất toàn cầu

Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trên thế giới trước biến đổi khí hậu và thường xuyên phải đối mặt với nhiều rủi ro từ các loại hình thiên tai với tần suất và cường độ ngày càng tăng do biến đổi khí hậu. Nếu không có các biện pháp thích ứng và giảm nhẹ phù hợp, ước tính biến đổi khí hậu sẽ khiến Việt Nam thiệt hại khoảng 12% đến 14,5% GDP mỗi năm vào năm 2050 và có thể khiến 1 triệu người rơi vào tình trạng nghèo đói cùng cực vào năm 2030.[1]Ngân hàng Thế giới, Báo cáo quốc gia về Khí hậu và Phát triển, 2022 Biến đổi khí hậu đã và sẽ là mối đe dọa nghiêm trọng đến sự an toàn của con người, có tác động lớn, đa chiều đến đời sống kinh tế – xã hội, môi trường, an ninh, quốc phòng và phát triển bền vững của đất nước.

Bà Trần Bích Thủy phát biểu khai mạc Tọa đàm

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Theo Tổng cục Thống kê, Tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên trong tổng dân số đã tăng đáng kể trong hơn một thập kỷ qua, từ 8,68% (7,45 triệu người) năm 2009 lên 12,8% (12,6 triệu người) năm 2021 và dự kiến sẽ đạt gần 17% (17,9 triệu người) vào năm 2030. Dự báo, đến năm 2036, cơ cấu dân số của Việt Nam dự kiến sẽ chuyển từ xã hội “già hóa” sang xã hội “già” và người cao tuổi sẽ chiếm 20% dân số (với khoảng 22,29 triệu người), có nghĩa cứ năm người thì có một người là người cao tuổi.[2]Tổng cục Thống kê, Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2009, 2019 và Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2019-2069 Theo dữ liệu dân cư quốc gia , năm 2023 số người cao tuổi Việt Nam đã là 16,1 triệu người, chiếm hơn 16% tổng dân số. Điều này có nghĩa là Việt Nam có thể sẽ đạt cơ cấu dân số già sớm hơn so với dự báo.

Theo bà Trần Bích Thủy, Giám đốc Quốc gia Tổ chức HAI, thực tế trên đặt ra 2 vấn đề đối với công tác ứng phó với biến đổi khí hậu: Phát huy vai trò và sự đóng góp của người cao tuổi, trong khi vẫn cần phải đảm bảo các nhu cầu đặc thù, giảm các yếu tố rủi ro hay tính dễ bị tổn thương của người cao tuổi liên quan đến sức khỏe, tình trạng khuyết tật, an sinh thu nhập, sắp xếp cuộc sống…

Ông Matthew Jackson phát biểu tại buổi Tọa đàm

Trong bài phát biểu của mình, ông Matthew Jackson, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam, đã nhấn mạnh rằng tất cả chúng ta đều có vai trò trong việc xây dựng một xã hội phát triển bao trùm, kiên cường và bền vững hơn. Những nỗ lực hợp tác nhằm xây dựng, lồng ghép khả năng phục hồi, chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục vào các hành động vì khí hậu có thể đảm bảo một tương lai nơi mọi người dân, già và trẻ, có thể sống với nhân phẩm, hạnh phúc và bình an.

Kết quả từ khảo sát liên thế hệ tại Ninh Bình

Trong tháng 7, tổ chức HAI đã thực hiện khảo sát thông qua một loạt các cuộc trao đổi với người cao tuổi, thanh niên và các cuộc thảo luận liên thế hệ tại tỉnh Ninh Bình về chủ đề tác động của biến đổi khí hậu và khả năng đóng góp của các lứa tuổi khác nhau. Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng Ban Biến đổi khí hậu và các vấn đề toàn cầu – Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, đã trình bày về các phát hiện từ khảo sát này, và đưa ra kết luận rằng các thế hệ không có sự mẫu thuẫn hay không đồng thuận trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu tại địa phương, chỉ có sự khác nhau về vấn đề ưu tiên và cách thức triển khai. Trong khi nhóm người cao tuổi thể hiện rõ nhận thức về quá trình biến đổi khí hậu do có kinh nghiệm thực tế và trải nghiệm sống qua thời gian dài, thì hệ trẻ lại có ưu thế về khả năng tiếp cận, cập nhật thông tin mới và ứng dụng khoa học công nghệ. Các giải pháp thích ứng do nhóm thanh niên đề xuất có xu hướng liên quan nhiều tới hệ thống hạ tầng, các vấn đề về sản xuất và giao thông hơn, còn người cao tuổi thường gắn với các hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ và các vấn đề liên quan tới sức khỏe, an toàn tính mạng và tài sản.

Ông Nguyễn Sỹ Linh trình bày về kết quả của các cuộc thảo luận liên thế hệ tại Ninh Bình

Bên cạnh đó, ông Linh cũng cho rằng cần xây dựng chương trình truyền thông gắn với thực tế tác động của biến đổi khí hậu ở địa phương trong hoạt động của các tổ chức đoàn, hội và các chương trình, dự án liên quan. Việc phát huy vai trò của từng thế hệ cần dựa vào thế mạnh của họ, giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu cần gắn với các nhóm tuổi và gắn với quan tâm, ưu tiên của họ mới có thể huy động sự tham gia một các chủ động, hiệu quả… đặc biệt là trong thích ứng với vấn đề mưa lớn, ngập lụt. Mặt khác, chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu cần có tính bao trùm hơn, huy động được nhiều bên tham gia, đặc biệt là các đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi, trẻ nhỏ.

Tiếp cận liên thế hệ trong thích ứng với biến đổi khí hậu

Các đại biểu tham gia bàn tọa đàm

Trong phần hai của sự kiện, Ban tổ chức đã mời một số đại biểu tham gia cùng ngồi vào bàn tọa đàm để thảo luận về chủ đề thúc đẩy cách tiếp cận liên thế hệ trong thích ứng với biến đổi khí hậu và già hóa dân số nhanh tại Việt Nam. Đại diện cho Hội Người cao tuổi Việt Nam là ông Phan Văn Hùng, Phó chủ tịch Trung ương Hội. Bà Đỗ Thị Thu Hằng, Phó Viện trưởng Viên nghiên cứu Thanh niên, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, là đại diện cho tiếng nói từ phía thanh niên. Đại diện cho các cơ quan nhà nước hoạt động trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai gồm có ông Nguyễn Hùng Minh, Giám đốc Trung tâm Ứng phó với Biến đổi khí hậu, Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường, và ông Bùi Quang Huy, Phó giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng, chống thiên tai, Cục quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Về phía đại diện các tổ chức quốc tế có ông Đoàn Hữu Minh, đại diện UNFPA, và bà Trần Bích Thủy, Giám đốc Quốc gia Tổ chức HAI. Các đại biểu đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến và thảo luận một cách sôi nổi về chủ đề được đưa ra.

Ông Phan Văn Hùng phát biểu trong Tọa đàm

Ông Phan Văn Hùng đã nêu lên tính dễ bị tổn thương cũng như các nhu cầu đặc biệt của người cao tuổi trước các ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, đặc biệt là khi phải đối mặt với các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng kéo dài, bão lũ… Bên cạnh đó, ông Hùng cũng nhấn mạnh về việc người cao tuổi không chỉ là đối tượng dễ bị tổn thương, mà còn là một nguồn lực lớn, có vai trò và uy tín lớn trong xã hội, có khả năng đóng góp trong công tác ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu. Khi được hỏi về cách thúc đẩy các hoạt động liên thế hệ, ông Hùng đã bày tỏ mong muốn rằng trong tương lai sẽ có những chương trình hành động cụ thể được ký kết giữa Hội Người cao tuổi và Đoàn Thanh niên để thúc đẩy các hoạt động chung giữa các thế hệ, không chỉ trong lĩnh vực biến đổi khí hậu mà còn cả ở các hoạt động phát triển xã hội ý nghĩa khác.

Về phần mình, bà Đỗ Thị Thu Hằng cho biết rằng thanh niên là đối tượng có khả năng tiếp cận thông tin nhanh, có đam mê, nhiệt huyết, luôn sẵn sàng góp sức với trong các công tác xã hội với tinh thần trách nhiệm cao. Đoàn Thanh niên cũng đã có nhiều hoạt động thiết thực trong công tác bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu, điển hình như việc phát động ra quân Ngày Chủ nhật xanh, hoặc các mô hình như Đổi rác lấy quà, Thôn không rác thải, Câu lạc bộ Sống xanh vì cộng đồng…

Ông Bùi Quang Huy phát biểu trong Tọa đàm

Khi được hỏi về kinh nghiệm về việc đưa nội dung người cao tuổi vào công tác quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng, ông Bùi Quang Huy đã chia sẻ một cách thẳng thắn rằng thái độ và suy nghĩ là rào cản lớn nhất, và chỉ khi thay đổi triệt để được điều này thì mới có thể có được sự hợp tác hiệu quả giữa các thế hệ. Ông Huy cũng nêu lên một thực tế là mỗi khi có thiên tai xảy ra, trên các phương tiện truyền thông hầu hết chỉ có hình ảnh của các lực lượng cứu trợ, trong khi đó thì người cao tuổi, vốn thường tham gia một cách âm thầm vào công tác phòng, chống thiên tai tại địa phương, lại ít khi được đề cập tới. Từ đó, ông Huy đề xuất tới Trung ương Hội Người cao tuổi cũng như các ban, ngành chức năng nên có giải pháp để truyền thông nâng cao hình ảnh và vai trò của người cao tuổi trong công tác phòng, chống thiên tai, cũng như thích ứng với biến đổi khí hậu.

“Không cần phải đi cứu trợ mới gọi là nhân đạo. Quan trọng là cần tạo điều kiện để tất cả các đối tượng đều được hưởng lợi, thì đối với tôi như thế mới là nhân đạo, mới là không bỏ ai lại phía sau.”

Ông Bùi Quang Huy, Phó giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng, chống thiên tai

Về vấn đề luật pháp – chính sách, ông Nguyễn Hùng Minh, đã nêu lên rằng trong các chính sách về ứng phó với biến đổi khí hậu đã nhắc tới các đối tượng dễ bị tổn thương, tuy nhiên vẫn còn nêu chung chung, chưa phân tách ra theo các đối tượng cụ thể với các nhu cầu và khả năng đóng góp riêng biệt. Ông Minh cũng chỉ ra rằng Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2025 đã có chú trọng về việc dựa vào các giải pháp cộng đồng, kinh nghiệm và tri thức bản địa. Đây là điểm có thể tận dụng để đưa ra các chương trình cụ thể nhằm nâng cao vai trò của người cao tuổi và thúc đẩy các hoạt động liên thế hệ trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu.

Ông Nguyễn Hùng Minh phát biểu trong tọa đàm

Khi được hỏi về các kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng chính sách an sinh xã hội, ông Đoàn Hữu Minh, đại diện của UNFPA, đã nêu lên một góc nhìn mới về xã hội già hóa: thông thường chúng ta nhìn vào quá trình già hóa như một gánh nặng cho xã hội, nhưng thực tế đó là một thành quả, một lợi thế để mở ra những cơ hội mới. Ông Minh cũng chia sẻ rằng hiện nay xu hướng chung trên toàn thế giới là xây dựng luật pháp và chính sách có tính bao trùm, toàn diện, dựa vào hướng tiếp cận theo vòng đời để thích ứng với quá trình già hóa và là nền tảng vững chắc cho tương lai.

Về phần mình, bà Trần Bích Thủy đã chia sẻ về một số kinh nghiệm trong áp dụng cách tiếp cận liên thế hệ trong các hoạt động tại cộng đồng, điển hình là qua mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau. Bên cạnh đó, bà Thủy cũng nhắc tới phân biệt tuổi tác như một vấn nạn trong quá trình già hóa, không chỉ ảnh hưởng tới người cao tuổi mà cả người trẻ, và là một rào cản lớn đối với các hoạt động liên thế hệ. Bà Thủy cũng nhấn mạnh về vai trò của truyền thông trong nâng cao nhận thức của xã hội, để tất cả mọi người đều hiểu được về những thế mạnh và hạn chế của bản thân và của người khác, từ đó có thể thấu hiểu và hỗ trợ được lẫn nhau.

Hướng tới tương lai

Ông Phan Văn Hùng và bà Đỗ Thị Thu Hằng đã có những trao đổi ý nghĩa, là nền móng hứa hẹn cho những hợp tác trong tương lai giữa Hội Người cao tuổi và Đoàn Thanh niên

Trong bối cảnh hai vấn đề biến đổi khí hậu và già hoá dân số đã và đang trở thành những vấn đề nóng trên toàn cầu, các giải pháp để giải quyết hai vấn đề này chỉ có thể diễn ra toàn diện và bền vững khi chúng ta thực hiện được tốt các biện pháp song hành. Đối mặt với biến đổi khí hậu và già hoá dân số, chúng ta cần chung tay nỗ lực, huy động sức mạnh cộng đồng để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn. Tọa đàm “Thúc đẩy cách tiếp cận liên thế hệ trong thích ứng với biến đổi khí hậu và già hóa dân số nhanh ở Việt Nam” là sự kiện đầu tiên về chủ đề này được tổ chức tại Việt Nam, đánh dấu mốc quan trọng để mở ra những cơ hội hợp tác trong tương lai giữa các bên liên quan trong lĩnh vực già hóa, thanh thiếu niên và ứng phó với biến đổi khí hậu. Các bài học kinh nghiệm và chia sẻ từ sự kiện này sẽ được Tổ chức HAI tổng hợp lại và đưa vào một bản tóm tắt khuyến nghị chính sách để gửi tới các cơ quan quản lý, các nhà hoạch định chính sách, nhằm góp phần vào việc xây dựng nên một xã hội dành cho mọi lứa tuổi, thích ứng hiệu quả với già hóa dân số và biến đổi khí hậu.

References

References
1 Ngân hàng Thế giới, Báo cáo quốc gia về Khí hậu và Phát triển, 2022
2 Tổng cục Thống kê, Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2009, 2019 và Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2019-2069
Facebook
Email
Print
This site is registered on wpml.org as a development site.