Từ ngày 11 tới ngày 13 tháng 9 năm 2024, Hội nghị Khu vực Châu Á Thái Bình Dương về Già hóa Dân số đã diễn ra tại Bali, Indonesia. Hội nghị được đồng tổ chức bởi Bộ Kế hoạch Phát triển Quốc gia Indonesia (BAPPENAS), Tổ chức HelpAge International (HAI) và Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA). Sự kiện thu hút sự tham gia của hơn 400 đại biểu từ 38 quốc gia trong khu vực. Hội nghị tập trung vào một chủ đề quan trọng và thức thời – Định hình lại vấn đề già hóa dân số – chuyển đổi tư duy từ chỗ xem người cao tuổi như một gánh nặng, thụ động, yếu đuối và dễ bị tổn thương sang việc công nhận người cao tuổi là một nguồn lực chưa được khai thác hết với tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng xã hội và kinh tế.
Một tầm nhìn mới cho Già hóa dân số
Trọng tâm chính của Hội nghị là khuyến khích các nhà hoạch định chính sách, các tổ chức xã hội dân sự, các học giả và nhà nghiên cứu cũng như khu vực tư nhân cùng đánh giá lại vấn đề già hóa dân số được nhìn nhận và tích hợp với các hệ thống xã hội và kinh tế. Lịch sử cho thấy các xã hội già hóa thường được miêu tả như một “cơn sóng thần của tuổi già” hoặc như một “quả bom hẹn giờ”, được cho là đe dọa sự ổn định tài chính và làm quá tải hệ thống chăm sóc sức khỏe và lương hưu. Tuy nhiên, Hội nghị hướng tới việc thay đổi tư duy này bằng cách nhìn nhận người cao tuổi như một thành phần có đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội.
Thay vì chỉ đơn thuần chuẩn bị cho một tương lai mà nhóm dân số cao tuổi được coi là những người phụ thuộc, Hội nghị nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo cơ hội cho người cao tuổi tham gia vào các hoạt động kinh tế, tham gia vào quá trình ra quyết định và đóng góp vào sự kiên cường của cộng đồng. Khả năng thích ứng lâu dài này là chìa khóa để giải quyết sự thay đổi nhân khẩu học đồng thời thúc đẩy sự gắn kết xã hội và tăng trưởng kinh tế.
Sự tham gia đa dạng thúc đẩy các sáng kiến chính sách
Một điểm nổi bật của Hội nghị là sự đa dạng của các đại biểu tham dự. Các quan chức chính phủ từ các Bộ Tài chính, Y tế, Kế hoạch và Xã hội đã tham dự cùng với đại diện từ các tổ chức quốc tế và xã hội dân sự, học giả, lãnh đạo khu vực tư nhân và các nhà nghiên cứu. Sự kết hợp rộng rãi về chuyên môn và quan điểm này, giữa các lĩnh vực và các tiểu vùng địa lý, nhấn mạnh nhu cầu về các giải pháp tích hợp, liên ngành đối với những thách thức và cơ hội do dân số già hóa mang lại.
Sự hiện diện của các nhà hoạch định chính sách từ các lĩnh vực và quốc gia khác nhau cũng cung cấp một nền tảng độc đáo để thúc đẩy các chính sách và thực tiễn liên quan đến già hóa. Các chính phủ có thể học hỏi không chỉ từ những thành công của nhau mà còn từ các giải pháp thực tế đã được thực hiện để triển khai chính sách. Sáu chủ đề được thảo luận – từ chiến lược chăm sóc dài hạn đến già hóa năng suất – đều được khám phá với trọng tâm là những kinh nghiệm thực tiễn và cách thức thích ứng.
Mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau của Việt Nam: Một thành công nổi bật
Một trong những đóng góp được đánh giá cao nhất tại Hội nghị đến từ đoàn đại biểu Việt Nam, với phần chia sẻ những kinh nghiệm mang tính đột phá về mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau – mô hình được Thủ tướng Chính phủ giao cho Hội Người cao tuổi Việt Nam chủ trì phối hợp với các bộ ngành khác thành lập, hỗ trợ và nhân rộng. Những Câu lạc bộ tại cộng đồng này, được ban đầu được phát triển và thúc đẩy bởi các dự án của tổ chức HAI, sau một số năm đã nhanh chóng phát triển thành một trong những mô hình hiệu quả nhất để giải quyết nhu cầu của người cao tuổi đồng thời thúc đẩy sự đoàn kết giữa các thế hệ.
Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau có tính chất đa chức năng, có sự tham gia của cộng đồng, phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương để thúc đẩy già hóa khỏe mạnh, gắn kết xã hội, các hoạt động tăng thu nhập và đảm bảo sinh kế, chăm sóc tại nhà và rất nhiều các hoạt động khác. Khác với các mô hình câu lạc bộ thông thường trước đây chỉ chủ yếu tập trung vào các hoạt động xã hội, các Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau có hướng tiếp cận toàn diện để giải quyết các nhu cầu xã hội, kinh tế và sức khỏe của người cao tuổi đồng thời tích cực thúc đẩy sự tham gia của họ như những người đóng góp cho cộng đồng địa phương.
Mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau đã thu hút được sự quan tâm lớn. Nhiều quốc gia đã bày tỏ mong muốn học hỏi không chỉ về mô hình, cơ cấu tổ chức và hoạt động, cách thức vận hành và quản lý, mà còn về các chiến lược để nhân rộng mô hình các câu lạc bộ này trên toàn quốc. Đối với nhiều đoàn đại biểu, kinh nghiệm của Việt Nam đã cung cấp một ví dụ thực tế về cách nhóm dân số già có thể được tích hợp vào các kế hoạch phát triển quốc gia thay vì bị coi là gánh nặng. Các đại biểu từ Indonesia, Mông Cổ, Ấn Độ và Bangladesh, cùng với nhiều quốc gia khác bày tỏ mong muốn được học tập từ kinh nghiệm của Việt Nam trong lĩnh vực này.
Hội nghị cũng khám phá các lĩnh vực mới nổi nơi nhóm dân số già có thể đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong các hoạt động liên quan tới khí hậu và phát triển công nghệ. Các cuộc thảo luận nhấn mạnh rằng người cao tuổi, bên cạnh việc là nhóm đối tượng chịu ảnh hưởng không cân xứng bởi các sự kiện thời tiết cực đoan, họ cũng có nhiều kinh nghiệm và hiểu biết thực tiễn để đưa ra những đóng góp có ý nghĩa vào các nỗ lực giải quyết thực trạng biến đổi khí hậu, cả trong thích ứng và giảm thiểu tác động.
Các chủ đề quan trọng khác thu hút sự chú ý rộng rãi bao gồm phát triển các chiến lược chăm sóc dài hạn và khái niệm già hóa năng suất. Khi các quốc gia đối mặt với việc cung cấp dịch vụ chăm sóc bền vững và chất lượng cao cho nhóm dân số già, nhu cầu về các hệ thống có khả năng đảm bảo phẩm giá, sự độc lập và gắn kết xã hội đã được nhấn mạnh. Ý tưởng về già hóa năng suất – thu hút người cao tuổi vào các hoạt động kinh tế có ý nghĩa – được coi là điểm thiết yếu để đảm bảo rằng các quốc gia có thể khai thác tiềm năng của nhóm dân số già của mình.
Hướng về phía trước: Một tương lai với các cơ hội rộng mở
Hội nghị Khu vực Châu Á Thái Bình Dương về Già hóa Dân số tại Bali không chỉ là một nền tảng để chia sẻ kiến thức mà còn là một lời kêu gọi hành động. Hội nghị đã củng cố quan điểm rằng già hóa dân số không phải là một cuộc khủng hoảng cận kề mà là một cơ hội to lớn để các quốc gia đổi mới và phát triển. Bằng cách định hình lại quá trình già hóa và coi người cao tuổi là nguồn lực quý giá, các quốc gia trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương có thể xây dựng các xã hội kiên cường, mang tính bao trùm, và hưởng lợi từ sự đóng góp của tất cả các nhóm tuổi. Kinh nghiệm của các Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau của Việt Nam đã cho thấy cách các sáng kiến địa phương có thể được phát triển và nhân rộng để tạo ra tác động lâu dài, và Hội nghị đã nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác liên ngành để đưa những ý tưởng này vào thực tế. Con đường phía trước của khu vực đã rõ ràng: bằng cách thích ứng với những thay đổi trong cơ cấu nhân khẩu học và thúc đẩy sự tham gia tích cực của người cao tuổi, chúng ta có thể biến những thách thức của xã hội già hóa thành cơ hội cho sự phát triển bền vững.
