Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 41 triệu người tử vong do các bệnh không lây nhiễm (BKLN), tương đương 71% tổng số ca tử vong trên toàn cầu. Trong số các BKLN, Tăng huyết áp (THA) và Đái tháo đường (ĐTĐ) là những bệnh mãn tính thường gặp nhất, chủ yếu là ở người cao tuổi và hiện nay đang có chiều hướng trẻ hoá. Tại Việt Nam, hiện nay có khoảng 12 triệu người THA, tức là cứ 5 người trưởng thành thì có 1 người mắc và gần 3,8 triệu người đang sống chung với bệnh đái tháo đường. Một trong những cách hiệu quả nhất để phòng ngừa và kiểm soát những căn bệnh này là tiến hành sàng lọc để nhận biết những dấu hiệu của bệnh sớm và kịp thời. Tuy nhiên, tỷ lệ người bị mắc THA và ĐTĐ được phát hiện, điều trị cũng như tiếp cận với các dịch vụ y tế trong cộng đồng còn rất hạn chế. Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, có gần 60% người mắc THA và gần 70% người ĐTĐ chưa được phát hiện bệnh. Đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 vẫn đang hoành hành như hiện nay, việc đi lại và tiếp cận các dịch vụ y tế càng trở nên khó khăn hơn.
Hiểu được tình hình trên, Dự án SUNI-SEA (VIE688) do tổ chức HelpAge International (HAI) và Hội NCT các cấp hợp tác thực hiện, đã tiến hành tập huấn về quản lý và dự phòng các BKLN cho các Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau (CLB LTH TGN) tại tỉnh Ninh Bình, và cung cấp cho mỗi CLB một bộ dụng cụ sàng lọc nguy cơ BKLN, bao gồm: cân nặng, thước dây, máy đo huyết áp, biểu đồ chỉ số khối cơ thể (BMI), máy tính bảng. Các CLB tại tỉnh Ninh Bình đã và đang thực hiện sàng lọc các nguy cơ của hai bệnh THA và ĐTĐ cho các thành viên CLB với sự hỗ trợ của Hội NCT và các Trạm Y tế xã/phường.
Để đảm bảo tuân thủ đúng hướng dẫn 5K của Bộ Y tế trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 phức tạp, các CLB đã trang bị cho các thành viên tham gia sàng lọc khẩu trang, nước sát khuẩn cũng như những yêu cầu giữ khoảng cách tối thiểu và tránh nói chuyện trong quá trình sàng lọc. Đặc biệt, những thành viên có sức khoẻ yếu, không đi đến địa điểm sàng lọc được, sẽ được Ban Chủ nhiệm CLB cử người đến sàng lọc và thăm hỏi tại nhà, đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau.
Một số các CLB tiêu biểu đã thực hành sàng lọc thành công cho các thành viên kể từ sau đợt tập huấn vào tháng 05/2021 là CLB Vườn Thị, CLB Giá Thượng (xã Gia Hoà, huyện Gia Viễn) và CLB Bình Hoà (phường Ninh Khánh, thành phố Ninh Bình). Trong đó, CLB Giá Thượng và Bình Hoà đã thực hiện được 2 lần. Lần mới đây nhất CLB Giá Thượng tổ chức vào ngày 15/09 và CLB Bình Hoà tổ chức vào ngày 28/09 khi tỉnh Ninh Bình thực hiện nới lỏng giãn cách. Theo báo cáo từ chủ nhiệm của 2 CLB, trước khi tiến hành sàng lọc, theo kế hoạch đã được sự đồng ý của UBND cùng Hội NCT xã, CLB đã liên hệ với cán bộ Y tế địa phương, chuẩn bị tài liệu, dụng cụ,…cũng như công tác khử khuẩn địa điểm sàng lọc để đảm bảo an toàn cho các thành viên tham gia.
Từ 7 giờ sáng các thành viên CLB đã đến tham gia rất đầy đủ, cả 2 CLB đều đạt gần 90%, trong đó CLB Giá Thượng có 65/75 thành viên tham gia (12 nam và 53 nữ) và CLB Bình Hoà có 57/66 thành viên tham gia (6 nam và 51 nữ). CLB tiến hành sàng lọc cho các thành viên bài bản theo 6 bước đã được tập huấn, bao gồm: Bước 1 – Đăng ký, phân loại; Bước 2 – Đo cân nặng, chiều cao, vòng bụng, BMI; Bước 3 – Đánh giá nguy cơ ĐTĐ; Bước 4 – Đo huyết áp; Bước 5 – Tư vấn sau sàng lọc; Bước 6 – Tổng hợp.
Qua quá trình sàng lọc, CLB Giá Thượng đã phát hiện thêm 13 thành viên có nguy cơ huyết áp cao và 10 thành viên có nguy cơ ĐTĐ. Những thành viên này sau đó đã được tư vấn và giới thiệu lên trung tâm y tế phù hợp để theo dõi, thăm khám và điều trị, trong đó, các thành viên bị huyết áp cao được giới thiệu lên Trạm Y tế xã, còn những thành viên có nguy cơ ĐTĐ được giới thiệu lên Bệnh viện của huyện. CLB Bình Hoà không có thêm thành viên mới có nguy cơ bị THA hay ĐTĐ, các thành viên đã được phát hiện mắc bệnh hoặc có nguy cơ mắc bệnh đều cho biết luôn tuân theo lời dặn của bác sĩ và uống thuốc đầy đủ, tình hình bệnh được kiểm soát tốt.
Bên cạnh việc được sàng lọc, các thành viên còn được tư vấn cấp thuốc theo chế độ bảo hiểm từ cán bộ của Trạm y tế xã. Điều này thể hiện sự kết nối chặt chẽ giữa CLB – một tổ chức cộng đồng – và Hội Người cao tuổi với cơ sở y tế trong dự phòng và quản lý BKLN theo đúng như mục đích ban đầu của Dự án. Mọi thành viên tham gia cũng như BCN CLB đều rất phấn khởi, hài lòng với kết quả đạt được sau hoạt động và sẽ tiếp tục duy trì hoạt động thường xuyên để góp phần nâng cao, bảo vệ sức khoẻ cho thành viên CLB và cộng đồng. Bác Vũ Thị Khuê (1957) – thành viên CLB Bình Hoà chia sẻ: “Qua các hoạt động sàng lọc của Dự án SUNI-SEA, tôi thấy mình như khoẻ thêm. Dự án giúp tôi biết thêm cách chăm sóc sức khoẻ cho mình như có chế độ ăn uống, sinh hoạt và rèn luyện phù hợp.” Cùng với bác Khuê, bác Lê Thị Tuyến (1961) – thành viên CLB Giá Thượng cũng bày tỏ sự xúc động: “Qua sàng lọc tại CLB, tôi được phát hiện mắc tiền tăng huyết áp. Tôi được tư vấn để có lối sống lành mạnh hơn và được giới thiệu để có số thẻ khám chữa bệnh kịp thời. Tôi rất cảm ơn Dự án và CLB. Tôi hy vọng rằng những Dự án ý nghĩa thế này sẽ được phát huy mạnh mẽ ra cộng đồng.”
Để góp phần làm nên được những thành công trong hoạt động như vậy tại các CLB, bên cạnh sự hướng dẫn của HAI và TW Hội NCT, sự sát sao của Hội NCT tỉnh Ninh Bình, còn có sự ủng hộ của Hội NCT cấp huyện, xã, sự phối hợp chặt chẽ của Trạm y tế xã/phường thuộc địa bàn Dự án, và quan trọng nhất là nhiệt tình và trách nhiệm của Ban Chủ nhiệm các CLB và sự hưởng ứng của các thành viên trong CLB.
Trong thời gian tới, các CLB sẽ phối hợp chặt chẽ hơn với Trạm y tế xã/phường để nâng cao chất lượng của hoạt động hơn nữa, góp phần vào hỗ trợ kiểm soát hiệu quả BKLN dựa vào cộng đồng.